U ovu vrstu širka spada zaklinjanje nekim ili nečim mimo Allaha, dželle šanuhu. Ako se tom zakletvom namjerava veličanje onoga čime se zaklinje, to više nije mali, već veliki širk. Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, je rekao:
((من حلف بغير الله، فقد كفر أو أشرك)).
“Ko se zakune nečim mimo Allaha, zanevjerovao je ili je počinio širk.”
Od malog širka je pretvaranje (rija). Upozoravajući na pretvaranje, Resulullah, sallallahu alejhi ve sellem, je kazao:
((أخوف ما أخاف عليكم الشرك الأصغر. فسُئِل عنه فقال: الرياء)).
“Za vas strahujem od maloga širka.” Neko ga upita šta je to, pa odgovori: “To je pretvaranje.”
Ako je mali širk bio opasan po ashabe, Poslanikove, sallallahu alejhi ve sellem, drugove, koji su živjeli u vrijeme objave Kur’ana, logičnije je i objektivnije da bude opasniji po druge ljude, neznanije i slabije vjernike. Od širka može spasiti samo potpuna iskrenost prema Svemogućem Allahu i dosljedno slijeđenje Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem.
Nakon što je imam Ibnul-Kajjim, Allah mu se smilovao, analizirao širk onih koji obožavaju Sunce, Mjesec, vatru i druge stvari, rekao je: “Širk u ibadetu je manji i lakši grijeh od ovoga širka, jer dolazi od onoga koji vjeruje da nema istinskog boga osim Allaha, dželle šanuhu, Gospodara svjetova, da niko osim Svevišnjeg ne može nanijeti štetu ni pribaviti korist, da niko osim Njega ne daje nafaku niti je uskraćuje. Ali, ipak mu se otme da svoje postupke prema ljudima ili ibadet ne posveti Svemogućem Allahu: ponekad uradi za sebe, ponekad za ovosvjetsku korist, ponekad za položaj, radi mjesta i ugleda kod ljudi. U njegovom trudu Allahu, dželle šanuhu, pripada dio, njegovim prohtjevima i strastima dio, šejtanu dio i ljudima dio. Većina ljudi je iskušana time. Kako i ne kada je Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, u hadisu kojega je zabilježio Ibn-Hibban u svome Sahihu za pretvaranje rekao:
((الشرك في هذه الأمة أخفى من دبيب النملة. قالوا: كيف ننجو منه يا رسول الله؟ قال: قل - اللهم إني أعوذ بك أن أشرك بك وأنا أعلم، وأستغفرك لما لا أعلم)).
‘Širk je u mome ummetu skriveniji od mravljega hoda.’ Neko upita: ‘Allahov Poslaniče, kako se spasiti toga?’ On odgovori: ‘Molite: Allahu, utičem se Tebi da Ti nekoga svjesno pridružim, a tražim oprosta od Tebe za ono što nesvjesno učinim!’ (Allahumme inni e’uzu bike en ušrike bike ve ene e’alem ve estagfiruke lima la e’alem.)
A svaki je vid pretvaranja širk:
﴿ قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِّثْلُكُمْ يُوحَى إِلَيَّ أَنَّمَا إِلَهُكُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ فَمَن كَانَ يَرْجُو لِقَآء رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلاً صَالِحًا وَلاَ يُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدًا ﴾
“Reci: ‘Ja sam čovjek kao i vi, meni se objavljuje da je vaš Bog – jedan Bog. Ko žudi da od Gospodara svoga bude lijepo primljen neka čini dobra djela i neka, klanjajući se Gospodaru svome, ne smatra Njemu ravnim nikoga!’” (El-Kehf, 110)
Ajet znači sljedeće: On je Bog, Jedan, Jedini, onda ibadet činite samo Njemu, Jedinom, nikome više, odnosno, On je jedinstven u božanstvenosti, otuda se ibadet mora posvetiti samo Njemu. Dakle, kabul, primljeno djelo jeste ono u kojeme nema pretvaranja i koje je u skladu sa sunnetom.
Omer b. el-Hattab, između ostalih, učio je i sljedeću dovu:
(اللهم اجعل عملى كله صالحا، واجعله لوجهك خالصا، ولا تجعل لأحد فيه شيئا).
‘Allahu, učini da sva moja djela budu dobra, daj da budu urađena u ime Tvoga lica, i ne dopusti da iko u njima ima udjela!’
Pretvaranje uništava zasluženu nagradu za djelo, štaviše, čak iziskuje kaznu, ako se radi o obavezi. Ovo zato, jer takvo djelo nije primljeno kod Allaha, dželle šanuhu, i kao da nije ni izvršeno, kao da je urađeno nešto drugo, zbog čega slijedi kazna, tim prije jer obaveza nije ispunjena; Uzvišeni je Allah naredio posvećivanje ibadeta isključivo Njemu:
﴿ وَمَا أُمِرُوا إِلا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَاءَ... ﴾
‘A naređeno im je da se samo Allahu klanjaju, da Mu iskreno, kao pravi vjernici, vjeru ispovijedaju.’ (El-Bejjina, 5)
Još jedan dokaz da Svevišnji Allah neće primiti djelo pomješano sa pretvaranjem jeste sljedeći hadis-kudsi:
((أنا أغنى الشركاء عن الشرك، فمن عمل عملاً أشرك معي فيه غيري، فهو للذي أشرك، وأنا منه بريء)).
‘Ja sam neovisan od toga da Mi neko pridruži saučesnika, pa, ko uradi neko djelo u Moje i u ime nekog drugog, to djelo je posvećeno drugom, Ja s njim nemam ništa!’
Ova se vrsta širka dijeli na oprostivi i neoprostivi...”
Gornje je bio citat Ibnul-Kajjimovog govora, i iz njega zaključujemo da djelo urađeno u nečije a ne u Allahovo, dželle šanuhu, ime može imati sljedeće karakteristike.
Prva, čisto pretvaranje, želja za ovosvjetskim dobrobitima i obmana. Takav je slučaj sa licemjerima za koje Kur’an kaže:
﴿ وَإِذَا قَامُوا إِلَى الصَّلاةِ قَامُوا كُسَالَى يُرَاءُونَ النَّاسَ وَلا يَذْكُرُونَ اللَّهَ إِلا قَلِيلاً ﴾
“Kada ustaju da namaz obave, lijeno se dižu, i samo zato da bi se prikazali pred svijetom, a Allaha se samo malo sjećaju.” (En-Nisa, 142)
Musliman ne sumnja da je takvo djelo ništavno i da povlači Allahovu, dželle šanuhu, srdžbu.
Druga, iskrenost protkana primjesom pretvaranja, i tu moramo razlikovati dvije situacije:
a) da pretvaranje bude prisutno od početka
b) da se pojavi u toku njegove realizacije
Djelo je u prvoj situaciji ništavno, ne prima se, što se opet može dokazati hadisom kojega je zabilježio imam Muslim u svome Sahihu prekao Ebu-Hurejre, radijallahu anhu, gdje pripovijeda da je Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, prenio sljedeći hadis-kudsi:
((أنا أغنى الشركاء عن الشرك، فمن عمل عملاً أشرك معي فيه غيري، تركته وشركه)).
“Ja sam neovisan od toga da Mi neko pridruži saučesnika, ko uradi djelo u Moje i u ime nekoga drugoga, ostavit ću ga i njegov širk.”
Druga je situacija da se pretvaranje pojavi u toku djela i ostane do kraja. S tim u vezi učenjaci imaju poprilično oprečne stavove: jedni tvrde da je bezvrijedno, a drugi kažu da, ako se prepusti pretvaranju, imat će nagradu za iskrenost, a kaznu za pretvaranje; ako se bude borio protiv pretvaranja i uspije ga odbiti, imat će udjela u ajetu:
﴿ وَأَمَّا مَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ وَنَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوَى • فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِى الْمَأْوَى ﴾
“A onome koji je pred dostojanstvom Gospodara svoga strepio i dušu od prohtjeva uzdržao, Džennet će boravište biti sigurno.” (En-Naziat, 40-41)
Za primjer možemo uzeti čovjeka koji se bori na Allahovom putu između ostalog i za ratni plijen, u vezi s kojim islamski autoriteti imaju podijeljenja mišljenja.
Ibnul-Kajjim, Allah mu se smilovao, u djelu Ialamul-muvekkiin 2/163, s tim u vezi je rekao: “Takav liči na čovjeka koji klanja za nadoknadu: ako ona izostane, on će i dalje klanjati, dakle, klanja u ime Allaha, dželle šanuhu, i za nadoknadu, ali čovjek koji pođe na hadž da bi sa njega spala dužnost i da ga ljudi zovu hadžija, nema ništa od hadža, niti čovjek koji izdvaja zekat da se kaže kako je dobrodušan; njihova djela su ništavna.”
Ibn-Redžeb, Allah mu se smilovao, konstatuje: “Ako se čovjek bude borio za ratni plijen, neće imati potpunu nagradu za borbu, ali njegovo djelo neće biti poništeno.”
Na drugom mjestu kaže:
“Prethodno smo citirali hadise iz kojih se zaključuje da čovjek koji se bori u ime neke ovosvjetske koristi neće imati nagradu, ali treba znati da se ti hadisi odnose na čovjeka koji se bori samo u ime ovosvjetske koristi.”1
Na osnovu spomenutog, velika je razlika između borca radi spomena i ahiretske nagrade i borca radi plijena i ahiretske nagrade. Prvog tretira hadis kojega je zabilježio En-Nesai2 dobrim lancem prenosilaca preko Ebu-Umame, a gdje stoji da je neki čovjek došao Poslaniku, sallallahu alejhi ve sellem, i upitao:
((يا رسول الله! أرأيت رجلا غزا يلتمس الأجر والذكر؟ فقال النبي صلي الله عليه وسلم: (لا شيء له)، فأعادها عليه ثلاث مرا ت. يقول له رسول الله صلي الله عليه وسلم: (لا شيء له). ثم قال: ( إن الله لا يقبل من العمل إلا ما كان خالصا وابتغي به وجهه)).
“Allahov Poslaniče, šta misliš o čovjeku koji se bori radi ahiretske nagrade i spomena?!” Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, odgovori: “Od borbe neće imati ništa.” Čovjek ponovi pitanje tri puta, a Resulullah, sallallahu alejhi ve sellem, je svaki put odgovarao: “Od borbe neće imati ništa”, pa je potom rekao: “Allah prima samo iskreno djelo urađeno radi Njegovog lica.”
Što se tiče čovjeka koji se bori za nagradu i ratni plijen, o njemu smo govorili, a Allah, dželle šanuhu, najbolje zna.
.
